سرزمین نوروز

دراین تارنما،مجموعه اشعار تالشی و فارسی، مقاله ها و طنز نوشته ها، اثر رضا نعمتی کرفکوهی ارائه میگردد.

سرزمین نوروز

دراین تارنما،مجموعه اشعار تالشی و فارسی، مقاله ها و طنز نوشته ها، اثر رضا نعمتی کرفکوهی ارائه میگردد.

عاقل مشو ای دیوانه

بیــــا جــانا که تا حـسنت ســـــرایـــــم بی بهـــــانـه 

کــــجایـی تـا که شــــعرت را بـــخوانـم با تــــــرانـه 

به دورت مــن بــــگردم چـون کـــرانه گـرد دریـــــــا 

تــو را مـن چشـــــم در راهــــم ز دریـــا تا کـــــرانه 

هــرگــز نبیـنم خــــم شـــود آن قامــــت رعنـــــای تو 

قـــــامت بیـای دارچـند ، تا بــازبگـــشاید در مــــیخان  

میــکده عشــــق جـــولانــگه هـــر بی ســروپای نـبـود  

گـــرهـمـدسـت شــــوند ســاقـی و جــام و می و پیمانه 

نوبــهـار آیـد و بـاز وقـت طـــــرب خواهــد رســــید 

چـهچـه مــرغ سحــــر بـازبـرآیـد با نــــوای جــانـــانه 

حیـــف اســــت گر نکشـــــی این بـــــار تو بــر دوش 

ایــن بـــار نه هـــر باریســـت  کـــــین بـــار گــــرانه  

بیــــا تا ســـــر بـه سـر تـن به کشتن دهیم بـهر یـــــار 

آن یاردل آرایــی که دو چشمش تیر دوابـــرویش کمــانه 

با عـــقل مــــلامت گر تو بســـته نــــگردد ره عشــــق 

کـیــــن عـشـــــق بـنیــان کند وچـــون سیـــــل روانه 

او که در میــکده یار با جــام نگـار نـنوشـید می عـــشق 

معشــــوق نهیب زد که نیـا از پـی من بـرگـرد بـه خــانه 

خوش عروسیت عشق ، گر عمر گـــران کابیــن او بنمـایی 

در صـحن و سـرای دل تـو حجله زنـد بی چـک و چـــانه 

کـار عشـــق است و بـــر دل مــنه تردیــد تـو هــرگـــز 

بشـنو ســخـن عشــق کـه زمزمـه ی زیـرلب خرد و کلانه 

بهــر وصــل روی  یـار تــرک اغـیار مـی بـاید نـمـــود 

می نـگو ایـن چکـاریست کـاغـازش چـین وپایـانـش چنانه 

بر کنج فــراغت منشــــین ، خــرده تـو بـر عشـق مـــگیر 

زعشـق روی گـل  بلبل کــی آســـوده بخوفت بر سر لانـه 

پشه اولس را سر لکه

خــــــــــوام  تـــْـــرا  بْــوام  کـســـــی  را مَــــوا

نـَـــــــــــرَه  را شــــــــــون چَــــــر دَکـَــــــــرْدَه

دْ  واز بـْکـَـــــه بْـــرْسـَه  تـَنـَه  پِـِـوَز کـَــفـــــــــا

ژیـــَـه تـْکـَــه پـِــرَه سیــرَه چـِـم  پـِلـَکـْه بْرَه لانی

بــْـــرَه لانـــــی بـْــن دَخـْـتــَـه مَــــــرده لانـــــی

مَــــرده لـْکـْــــــت دْمْ دَکـَــــرْه بَـــــرومــِـه نـِــوا

چِه سَــرَفـــا کـَـرْگــَـزون گـِــتـَـه ایـنـْدیـنـَــــه دَوا

مْــرا چـومــونــی گـْـرْنـَـه وَشْـتـَه هَـمَـــه زونون

اه ! نِمَــــــسـی دَسْـتـْـکـلاه ژَنـْـن پـــاره رونــون

ژیـــَـه  بْـنـَه وَر آگــَـــــرْدَه  سَـر لاسَـــهَ مُـغـــار

خــــــالــــو هـــــا خْـتـَه هـیـــــچ کــــار مَـــــدار

پَـشـمـالـــو کـــا  مـوئـه تـا  اگـه نِـشْـتـیـرَه کـَنـْدِه

آتـش بْـکـَــه  جـیـرْ سـو بـومـون  پـَسْـنـَه ویــدار

یـالا دَکـَــــه  شـــالـَـه شْــکـَه  شــالــَــه شـْـــووار

پْـشـَـه اولـَـس را سَـر لـَکـَه تـَبَـر دَکـَه ویَن ربـار

ژیـَــه پـِشْـتـَه وَر ویــوَز داره  جـیـرَه تـونــــَــه

حــواس بـوبـو چَـکـیـلـَه خـو هــا  فـْراوونــَــــه

دیـلـــــــی دریــــا بْـژَن  و هـیــچ غـــم مــَـــدار

تـْشـْـکـَه دارَه  فـْـتـْـــرَه لـْسـْــی آمــــادَه بْــــــدار

بـوراغـیکو بَـوَشْـتـینهَ تـَجْ هَـرن هْـمْ دَرَه دوغال

هَـر گـْلـَه اومَـه چـِمون ویچین  ویـمـال  مَـتـَرس

ماتــــورَه بـْـژَن خَـشَـمَـه آکـَه سْـمْ و ســوغــــال

اَوَتـــَه  کْ شـــی حَـفـْصَـلـَه بْـدار ویـنـی تــْــــرا

چْـلـَـــه دَرَه  تـَنـْگــی بَـرَه  زرده گیــل ســــــرا

دازی پیگِه  پَرْسون  بْژَن راه دیله هَمَه تیهَ چَرَه

روزِ روشون  آفـْتاو کاره خیال کـَری شَوه سره

کوکو تی تی یا چْـکـَرْه ؟ کورَه قوقو یا سَر ژَنـْه

یاری بْـلـْبْـل کـْـلـْـکا پیسَه کـورَه شَپَر یا پَر ژَنـْه

 

آذر 1388کرج 

 

چکره صدا

بیجی تهِ چـِم آکـَرَم گوش آکـَـــرَم

راست آکـَرَم چَمَه سـَـــــــــــــری

خَستهَ بازارهَ کـَس کـَسی تـَرَه نیهَ

هَر کـَس رونو اْشـْـتـَن خـَـــری!!

مَسـی تـْـرا بْمـَـــــــــــــــس بْمـــا

راحتینهَ بـاور مَـکــــــــــــــــــــهَ

اْمْ گوشـــــــــــی کـو دَکـَــردیـرهَ

اَ گـوشـی کـو تـْنـْدْ تـَر بَـکـَـــــــه

ســَــری کْ یــا دَر کـــــــــــــارَه

تـْتـْرا بْـوام مْـــرا مَـسْــــــــــــم!

شـــال دَوَشْـتــَه شـونـْدَه کیلــهَ!!

چَـکـَــره صْـدا فـَقـَط مَـسْــــــم!!

سـوتــَـه بْـنـــی پْـلـِه کــــــــارهَ!

کـوچــی بْـنـی ویــز چْ کـــْــرْه!

شــــال دَلـَکـَــه چْـمـَه سْـــــــرا!

زَردهَ اْسْــپــَــه لاو نِـکـَـــــرْه!!

هـویـهِ هـویـهِ نِشـای کـَـــرْدِه؟!

مـَــــرْزَه کـَــری خْـلِــــه کاره؟

هیچـی نـی  مَـووای چَشْـتهَ بَرْه

بـَعـداً تـْـــرا خَـیـلـــــــــی زارَه

 کرج اسفند 1388

کرده گا

دو دو کـــــــــــــــــــارهَ ماست؟!

دو دو کــــــــــــــــــــــــارَه دو؟!

گایـِن نِشون کو بَه کـــــــــــــــو!

دِ نِـــــــــــــــــوَرْن ماست و دو!

کـْرْدهَ گا اومهَ چَمَه کـــــــــــــو!

کا دِرهِ اومَه؟ سوتهَ کـــــــــــــو!

چَ چْ نیهَ؟ هیچــــــــــــــــــی بْرا

کـَـتـْرا آرَسَه سوتهَ کـــــــــــــو!

اَناسو چَرَه سیر نا آبــــــــــــــه!

خا ویْلـَکـْه جیرهَ تونــــــــــــــهَ!

اْشْکـَم مَوا لـْشْکـَــــــــــــــم بْوا !

مْرْجْغْـلی سِل و دَریا تونـــــــهَ!

ای کیسهَ واش ؟ دْ کیسهَ واش؟!

سیر نا آبو بیس کیســـــهَ واش!

آخری دیلهَ سْمْ دَکـَــــــــــــــرْه!

هَـتهَ مونو دْمْ دَکـَــــــــــــــــرْه!

هَرکی وینهْ فـْـشْـتـْه کـَــــــــرْه!

پیشاخْرهَ شاخ دَکـَـــــــــــــــرْه!

ایلا بیلا چـِل کیســــــــهَ واش!

کـْرْدهَ گا اومهَ چَمَه کـــــــــــو!

کا دِرهِ اومَه؟ سوتهَ کــــــــــو!

چَ چْ نیهَ؟ هیچی بْـــــــــــــــرا

کـَـتـْرا آرَسَه سوتهَ کـــــــــــو!

بیلا وارث هْـنـْـتهَ هَــــــــــرْه!

معلوم نیهَ کا دَکـــــــــــــــَـرْه!

سَر دَکـَرْه دُم بَکـَـــــــــــــــرْه!

فقط وینـْم تـْرْنهَ کـَـــــــــــــرْه!

خندهَ دارهَ خا بْگـْــــــــــــــرْه!

نِزونو گـْرهِ گـْرْنهَ کـَــــــــرْه!

اْشـْکـَمی طاهون دَلـَکـَــــــــه!

بَرَکـَتی دِ بَرْدَشــــــــــــــــــه!

مَرده لـْکـْت شْت نِـــــــــویدهَ!

اْشْـتـَن اَوَری روبَرْدَشـــــــهَ!

نِزونی مَگهَ سوتهَ کو مالـــهَ!

قـَحطیهَ سالی کیجهَ یـــــــــهَ!

خَیلی وَختی کـْـرْدهَ گایــــــهَ!

هـْـنـْـتهَ وینی بیجهَ یــــــــــهَ!

ایوَری پَلو رْشْـک آکـَـــــرْدهَ!

ایوَری پَلو گیجهَ یــــــــــــهَ!

هْنـْـتهَ اْشْـتـَن خارْنـْدَشــــــهَ!

چهِ جان هَمَه جیجهَ یــــــــهَ!

فقط مَنــــــــــــــْدهَ دَنَ درد و

جْـلهَ ریشهَ بیگِـــــــــــــــرْه!

سردهَ سولهَ اَی بیگینــــــــهْ!

خونَ جیشهَ بیگِــــــــــــــرهْ!

کـْرْدهَ گا اومهَ چَمَه کـــــــو!

کا دِرهِ اومَه؟ سوتهَ کـــــــو!

چَ چْ نیهَ؟ هیچـــــــــــی بْـرا

کـَـتـْرا آرَسَه سوتهَ کـــــــو!

 

پاییز 1388

کرج

ماره کلا وینی موا زرموشه

بــــــی سَـــــر و صْـــدا  پَنبــهَ تبـر

اَمـونــــــهَ دیلـــــهَ کـــو اینجـنـــــْـه

دال گـــــوشـــی وَنگ نــــی نـیــــهَ

تا تْ ویـنـــــــه مْـثــْـــلِ مـوشـــــهَ

هَـمـیشــهَ نـی خــوا میـن بْخْســـــْه

لـَفــــــــــهَ پـولــــــی نــــــی مْ  آدهَ

لاکــــــه َبنـــی چـــورْتـْکـا ژَنـــــهْ

اَز انـدَرون جْـنـْـــب و جـــوشـــــهَ

چــِـــم پـیـلــــهَ بْـژَن سـَـری جوخا

بیـتـــــی مـالـــــهَ آخــری دیـلــــــهَ

میــــن دَلـکـــــــْه تا شــا هــَــــــرهْ

بَعــــــــداً وَزْه کـَنــــــارو گـوشـــهَ

اْشْـتــْــرا بوبو روکـَتـــــهَ اشـتـَـــن

سـَــــــر گـوشــــــی بَردهَ بـیــرون

گـْرْنــــهَ بوَزْه لاکــــهَ پـِشْـتـــــــــهَ

گـْرْنـــهَ ویخْســْه راپـهَ کولوشـــــهَ

دوری بْکــــــــَـه دَسْ مَ آســـــــــــا

اَلـْـبَعـَلــی کــوشـهَ بَـری خَبـر آکــهَ

جــانـــــی بـیگِـــــرْه آتـَن کـَــــــرْه

پـوسـتــــی سـَـــری خْشـْکـهَ کوشـهَ

نـوم  و نــون و رَســــم و نوشــون

هْـنــْتــهَ هـَمــــهَ اْشْـتـْــرا خــــــواه

اْشْـتـَـن جـــورهَ مَـخْــلوقـیـنـــــــــهَ

تا دیــل بْـخــــوا خَیـلــــی خـوشـــهَ

صَـــــــــوابـی را ایـمْـشْـتــهَ پْـلــــِه

اَنـْشـْـــتـا پـیـشــــی بْخـوای بْنـَـه ی

چـاپْـلــــــوســیـنـهَ دْ واز کـَــــــــرْه

پْـلِـه سَـری کـو خـوروشــــــــــــــهَ

کـَســـی را مـَوا چـَنـد جا کــو نــــی

کـَــــه و زَمـیــــن اْشْـتــْـــــــرا دارْه

اَی کْ ویـنـــــی خـیـــال کـَـــــــــری

لامَـکـــــون و خـانـــهَ بـَـر دوشـــــهَ

چـِه خـَــر بـَرْشــــهَ  پَرْدی سَـــــری

هـیـچ نِـوای تْ ویـنـْدَمـَـــــــــــــــــه

چـِــه راه پـایــــی هـَــرگـْــز مـَمـون

ایــدَفـــــا ویـنـــــی تْ جــا نوشـــــهَ

بـا قـیـافــــه حَــــــق بْ جــــــــانـب 

بـی سَـر و صْــدا مــامْـلـَــــه کـَـــرْه

مـامْـلــَــه گــَرون بازاری دیلــــــــهَ

دْنـیــا خَــــر و دیـــن فــروشـــــــــهَ

هْـمْ بـازاری کـْنـْج و کـَنار وگـوشــهَ

هَـرچی نوئه خـْلهِ کـَرْه وا فـوروشـهَ

چـِم و گوش و ذهن و هوشی باز آکهَ 

مـارَه کـْـلا ویـنی مَـوا زَرْمـوشـــهَ!! 

 

بهمن 1388   کرج

پاک ترین روح شدن

ای نامت جاودان در یادهـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــا

یاد تو یاد آور رساترین فریادهـــــــــــــــــــــــــــــــا

دانش پژوی مکتب آزادی و آزادگـــــــــــــــــــــــــی

الگوی روشنگری و سنبل فرزانگـــــــــــــــــــــــــی

نام تو رسوا گر زور و زر و تزویرهـــــــــــــــــــــا

یکه وتنها میان این همه تکفیرهـــــــــــــــــــــــــــــــا

مظهر صدق و صفا و معدن اندیشــــــــــــــــــــه ای

ریشه جهل و جمود را تا نهایت تیشــــــــــــــــــه ای

زبان آتشین در کام  و لب افروختــــــــــــــــــــــــــی

مرحبا بر تو قلم بر اجنبی نفروختــــــــــــــــــــــــــی

تیر نطقت بر لبت دشمن شکــــــــــــــــــــــــــــــــــار

مصلحت پنهان نمودی حقیقت آشکـــــــــــــــــــــــــار

ره صد ساله را تو یک شبه پیمــــــــــــــــــــــــوده ای

چون سواران از تبار سربداران بـــــــــــــــــــوده ای

بر درد دردمندان تاریخ جملگی تو مرحمــــــــــــــی

بی دردمندان عالم را خواب خوش تو برهمـــــــــــی

همچون بوستان بوده ای در پهن دشت کویــــــــــــــر

ز کوی بیداران به دیار خفته گان بودی سفیـــــــــــــر

با ناله ات فرعونیان در گور خود لرزیده انــــــــــــــد

اندر مرداب کبرخود قارونیان بار دگر قرقیـــــــده اند

زخاک حلقومت سوتکی دارد به لب آن کودک بازیگوش

گفتا خواب خوش دیگر بس است بهر بیداری بکـــوش

ن والقلم و به خون سیاهی که میچکد ز حلقوم قلـــــــم

هرگز نمیری زیاد ای شمع محفل اصحاب و قوم قلــم

وامانده ایم اندر تن واندر لجنـــــــــــــــــــزار (بودن)

بر ما بـِدم یکدم نفس  ای پاکتریـــــــــــن روح (شدن)

 

سروده ای از رضا نعمتی کرفکوهی (عظیم)

در مدح معلم شعید دکتر علی شریعتی

خله (khle)چیست؟

خله : آوایی شورانگیز؛ ونوایی ماندگار؛ ازدوران کوه نشینی قوم کهن تالش.

همانگونه که می دانیم ؛ قوم کهن تالش از دیر باز به صورت عشایری (کوچ نشینی) زندگی می کرده است؛ ودامداری ؛ چه از نوع گاوداری و چه از نوع گوسفندداری؛از مشاغل اصلی این قوم محسوب می شده است؛ وهردوی این کار؛ به صورت گله داری انجام می گرفته است؛ تالشان به کسانیکه مسئول چراندن و نگهداری گله های گاو بودند؛ «گالیش» وبه کسانیکه مسئول چراندن و نگهداری گله های گوسفند بودند «شمنه» یا همان چوپان می گفتند؛ تالشان کهن؛ در فصول گرما به نقاط سردسیریعنی نقاط مرتفع کوهستانی؛ ودر فصول سرما به سمت دامنۀ کوهها ونقاط گرمسیر و جلگه ای کوچ می کردند؛ این کاربا توجه بر اینکه غالبا درمسیر های پرفرازونشیب وحتی صعب العبوروپرپیچ وخم کوهستانی وپوشیده ازدرختان جنگلی صورت می گرفته؛گویا عامل اصلی پیدایش پدیده "خله " درمیان مردمان " قوم تالش" بوده است .

«و اما خله چیست؟»

خله ؛ شیون و داد نیست؛ و درعین حال ناله و فریاد نیست ؛ خله آوایی است موسیقی گونه درجهت اطلاع رسانی؛ نوایی است مطلع کننده ؛ خبر دهنده؛ وآگاه کننده با صوت و صدایی دلنشین و شورانگیز؛

آگاهی بخش از طرف فردی که مخاطبی دارد؛ گاهی مخاطبش معلوم ومشخص است وگاهی نامعلوم ونامشخص؛ خله کننده ویا کسیکه این آوا را سرمی دهد ؛ به مخاطبی که معلوم است ومشخص ودرعین حال ناپیدا ودورازچشم؛ می خواهد بگوید ای که درآن دوردستها منتظرمنی؛ من اینجا هستم صدایم را می شنوی؟ دارم می آیم پیش تو؛ومخاطبش باشنیدن این نوای روح بخش وانگیزه دهنده خوشحال می شود و جواب خله ی اورا با خله ای رسا تروفراتربا تمام ابراز احساسش وذوقش اینگونه می دهد ؛ بیا که من منتظرتوام؛ معمولا«خله»را تالشان بیشتردردامنه کوهها ویا در دل جنگلها ویادراعماق دره ها؛ درآن هنگام که دو نفر یا چند نفرازهم دور باشند؛با گذاشتن دستانشان به بیخ گوششان سرمی دهند؛ و همدیگر را از موقعیت محلی وجغرافیایی خود مطلع می سازند. سردادن «خله» چنان قراء وکشیده وبا کلمات شمرده صورت می گیرد که صدایش با برخورد به پیکره کوههای اطراف ؛ وبا پیچیدن در اعماق دره ها ؛ از فواصل چندکیلومتری برای سایر مخاطبان قابل شنیدن است .

یکی دیگرازموارد کاربرد خله در بین تالشان ؛ مواقعی است که خله کننده یا خله کنندگان؛بدون مخاطب این آوای دلنشین را سر می دهند؛وآن هنگامی است که فرد یا افرادی در هنگام مسافرت به صورت پیاده وطی نمودن مسیرهای کوهستانی به منظور تفریح ویا کوهنوردی ویا  ییلاق و قشلاق ؛ این آوا را سرمی دهند. وبا سردادن «خله» خود را از" دلتنگی واحساس غربت " رهایی می بخشند؛ ودلشان و جانشان را با سر دادن این آوای اصیل صیقل می دهند؛ واز طرفی خواسته یا ناخواسته ممکن است فرد یا افرادی در آن دور دست ها باشند که آنان هم با شنیدن این آوای روحبخش این فرد یا افراد؛جواب خله ی ایشان را در هر کجا که باشند ؛ چه در ته دره ای وچه در نوک کوهی ؛ با احساس و عاطفه ای وصف ناپذیری بدهند؛ و خودشان را نیز از حالت احساس غربت وبی حوصله گی رهایی ببخشند؛ وبه همان مقصودی برسند که مخاطبانشان با سر دادن « خله » می رسند؛ شایان ذکر است که «خله» این نوای دل انگیز و منحصربه فرد؛ مختص به قوم کهن تالش است و تاکنون این آوای روحبخش ازافراد سایراقوام شنیده نشده است. دراندیشه ی هر فرد تالش زبان؛ « خله » همان « صدای دوست » است؛ وازهرچه بگذریم صدای دوست خوشتر است.

 این مقاله را درتابستان سال 1366 درمنطقه ییلاقی ماسوله رودخان نوشته ام                                             

فشتمقولی وتاریخچه اختراع خله!!

فشتمقولی و تاریخچه اختراع خله 

...درخوسوس تاریقچه ایقتراع ( خله ) بایدی واتن نمایمی که از دیربازان دراندرون مخلوقات بین الشپلین ! این باور شیوع بودندی که وختی حضرت آدم وممه حوا؛ از بهشت برین؛ برپشت زمین؛ هبود نمودندی؛هرکدام به جیگایی اززمین ویرومندی؛ وگفتن کردندی هفتصت سال دیر دلکندی تا آدم بشاتندی ممه حوا را بتلفندی؛ درین خیلی زمات؛ آدم کوبکو؛دره دوغال به دره دوغال؛ممه حوا را دومله کردندی وهردفعا که به بنده سری په رسندی؛دس بر گوشه کون بنهادندی؛وبا زاهاری داردچاکن؛ امجوره (خله) کردندی؛

حوآآآآآآآآآآآآآ حوآآآآآآآآآآآآآ حوآآآآآآآآآآآآ اویآآآآآآآآآآآآآآآآآآآ

دا ایروزی حوا خلۀ آدم را از دوغالی بشنیدندی؛ ودر جواب انته واگیربدادندی؛

یامندیمه ؛ یامندیمه ؛ یامندیمه ؛ اییییییییییییآآآآآآآآآآآآآآآآآ

واینجوری بودندی که خله سرسفته توسوط اولین پیغومبر تالش زیوون ؛ بن و بنجق گذاشتندی !

 (بنقل از کتاب فشتم التواریخ اثرفشتمقولی پشه وری!!)


فشتمقولی و نقره لی!!

فشتمقولی و نقره لی !!

نگارنده: رضانعمتی کرفکوهی

نیمه شب بـودو مـرا اندرمیـان جنـگلی درحال عـبور

لابلای بوته وان ازگیل ناله ای بشنیدم از راه دور!

عجا ئب خلقتی دیـدم  ؛ درشت چشمی؛ هیولایی!

چخ و ناره همی میکرد وزسوز جان می کشید آهی!

حال وروزش خوش نبود؛ناله زجان سرمی کرد   !

با دسانش بوتـه  وان از جـای خود در می کرد!

با چشمانی بـرّاق ومهیـب؛هیبـتی داشـت مخوف !

پرسیدم کیستی آدمیزادی قورباغه ای یاکه بوف!؟


اندکی بعدبا صدای زحیری که از اعماق گلویش برمی خاست !همی شنیدم که می گفت:

نشناسی مه؟؟                                                                                        

نـقـره لیـمـه فـتـرم هــرده زورژنـم

نوینی مگه شوندی ریشه کو کنم

مغـریبه سری خــــره کاری کردمه                        

لا مسبی اشکم سـیری هــردمه                        

هردمـه تا ناجه دیلی پس ممونی

ازچه زونیم جیره بره کـــو دمونی!


 ) بنقل از سفرنامه فشتمقولی! ؛ ازبیلی تک تا دولی چال)