بررسی روش های مختلف نگارش تالشی (10)

بررسی روشهای مختلف نگارش تالشی.

( گفتار دهم - پایانی)

کسره نویسی بجای کسره گذاری در الفبای مؤسسه تالش شناسی

نگارنده: رضا نعمتی کرفکوهی ( aftavadima.blogsky.com )

دراین گفتار موقتا بحث واکه مختص تالشی را به پایان می بریم و به بحث کسره در زبان تالشی می پردازیم. از آنجا که زبان تالشی از نظر آوایی و لهجه ای نزدیک ترین زبان به فارسی است بنا براین است  سبک نگارش تالشی همانند آیین نگارش فارسی، برخلاف سبک نگارش انگلیسی و کُردی که در آن واکه نویسی به جای واکه گذاری صورت می گیرد، واکه گذاری انجام بگیرد.

برای مثال کلمه تالشی  " لِلِکی" عیناً با همان چهار حرف و سه واکه،« لِلِکی» نوشته شود. این کلمه در انگلیسی با شش حرف به صورت LELEKI با سه حرف صامت « L - L - K » و سه حرف E - E - I که نقش واکه را انجام می دهند نوشته می شود.

در نگارش "کُردی" که تقلیدی از سبک نگارش انگلیسی به حساب می آید،کلمه ی لِلِکی به صورت  "لـێـلـێکـێ " نوشته می شود و کسره با نشانه های " ( ـێـ / ێ ) " ی هفتک دار" در کلمه به نگارش در می آید، یعنی اصوات در آن دو زبان (انگلیسی و کردی ) هم نوشته و هم خوانده میشوند. اما در فارسی نگاری واکه ها خوانده میشوند ولی نگارش آنها اختیاری است مگر در کلمه ای که برای خواندن آن نیاز مبرم به واکه گذاری باشد.

عدم واکه گذاری در نگارش فارسی به این مفهوم نیست که صامت ها خودبخود خوانده میشوند. هیچ حرف صامتی بدون واکه خوانده نمیشود و هویت صامت ها، واکه های آن می باشد.لیکن برحسب شناخت کلمه ها معمولا واکه ها به هنگام نگارش، واژه ها را همراهی نمی کنند. عدم واکه گذاری مثل این می ماند که ما شناسنامه خود را همراه نداشته باشیم و مردم بدون شناسنامه ما را بشناسند. اما به هنگام ضرورت، داشتن شناسنامه که هویت ماست الزامی است.

در آیین نگارش تالشی مقرر است بدون تقلید از الفبای انگلیسی و کردی مبنای نگارش بر اساس آیین نگارش فارسی، در آن واکه گذاری صورت گیرد. این واکه گذاری شامل تمام واکه ها میشود: از قبیل واکه ی کسره ــِــ واکه ی فتحه ــَــ  و واکه ی مخصوص تالشی ــٛــ . اما واکه های بلند مانند  "ایی و او " و اوی مختص تالشی  « ۊ » همچنان به نگارش در می آیند.

        فارسی                                                کردی

زرشک : (ز+ِ+ر+ِ+ش+ک)     >> زێرێشک  (ز+ـێـ+ر+ـێـ+ش+ک)

بهشت : (ب+ِ+هــ+ِ+ش+ت) >> بێهێشت  (ب+ـێـ+هــ+ـێـ+ش+ت)

دفاع : (دێفاع)---بهنام (بِێهنام)---کلاس (کێلاس)---انسان (ئێنسان)

مثالهای کردی : (دێ - سێ - خێر - شێت – تێر)

مشاهده می گردد که صدای( ِکسره)  تبدیل به شکل نوشتاری ( ـێـ / ـێ ) شده است.

واکه ی کسره ــِــ در آیین نگارش مؤسسه ی تالش شناسی:

مؤسسه محترم تالش شناسی واکه ی کسره را به دو قسمت واکه ی کوتاه و واکه ی بلند تقسیم نموده است. چنانکه در گفتارهای پیشین نیز اشاره گردیده این تقسیم بندی اساساً به اشتباه صورت گرفته است زیرا ما در آیین نگارش یک کسره بیشتر نداریم. براین اساس کسره ی کوتاه و کسره ی بلند مفهومی ندارد.

مؤسسه محترم تالش شناسی در صفحه ی هفت الفبای تالشی، به اصطلاح خود، e کشیده یا کسره بلند را به صورت « ئـ  ـئـ  ه  ـه » ارائه داده است. اما واقعیت امر در این است که در باب واکه های بلند، ما چهار واکه به صورت آ ، ایـ ، او ، وَ اوی مختص تالشی « ۊ » داریم. واکه ای که مؤسسه ی محترم تالش شناسی آنرا اِ e بلند خوانده همان کسره معمولی می باشد که در زیر حروف قرار می گیرد و چون در زیر حروف قرار میگیرد نام ایرانی اش « زیر» است. مانند کلمه های تالشی زیر:

لِدو، (قهرمان داستان معروف تالشی) نِبو، (نمی شود) نِشام، (نمی توانم)تِشیر، (تشنه) وِشیر ،(گرسنه)  پِشت ، (پشت) چِم ، (چشم)  چِمَه، (چشمه) نِشیرَه؟ ،(نرفتی)  لِلٛشک ،(نام گیاه خوراک دام ) پِکَش ،(بکش بالا) پِشٛۀ ،(برو بالا) پِسا (بهم زدن)، پِرا ،(بیا بالا) بِری ،(بیا )، لِلِکی ، (نام درختی جنگلی)  گِرَک ،( گیره ) گِرٛۀ ،(می گیرد) دِلَه ،(سگ ماده) نِر ،( نَر -میش) نِرَه ،(مشک کره گیری) خٛلِه ،(آوایی تالشی)  گاگٛرِه ، (صدای گاو)  پِخَرپِخَرِه (نوعی بازی تالشی)  دِه دِه ،( مادر )  آبَردِه ،(قاپیدن) ، یِن = ژِن ( زن)  مِرد = مِردَک ،(مرد)  دَنٛشتِه ، ( فراری دادن) دوئِه ،(دادن) ، نوئِه ،(گذاشتن)

اما مؤسسه ی محترم تالش شناسی در باب واکه ی کسره به غیر از های غیر ملفوظ ( ه ـه ) در سایر موارد نیز به جای واگه گذاری واکه نگاری نموده است . همان کاری که در آیین نگارش کردی صورت گرفته است منتها با شکلی دیگر. برای مثال کلمه ی ژِن را بصورت « ژه ن » نوشته است. در آیین نگارش کردی کلمه ی  " ژن " به صورت « ژێن » نوشته می شود که شکل کسره ها باهم عوض شده اند. بنابراین براساس تئوری مؤسسه در باب کسره ،واژه های بالا  بایستی به صورت زیر نوشته شوند :

لئدو - نئبو - نئشام - تئشیر - وئشیر - پئشت - چئم - چئمَ - نئشیرَ ؟ - لئلِشک - پئکَش - پئشِ - پئسا - پئرا - بئری - لئلئکی - گئرَک - گئرِ - دئلَ - نئر - نئرَ - خئله  - پئخَرپئخَره - ژه ن - مئرد - مئردَک .

( قابل توجه خوانندگان عزیز: واکه هایی که با رنگ قرمز مشخص گردیده است کسره می باشند).
حال برای خواننده این سوال پیش می آید که اگر قرار بوده در نگارش تالشی بجای واکه گذاری بر حروف ،واکه  نویسی صورت گیرد چرا این عمل فقط در مورد کسره صورت گرفته است؟ وبقیه واکه ها در کلمات نشانه گذاری می گردند؟ آیا این دوگانگی در واکه گذاری آیین نگارش تالشی را زیر سوال نمی برد؟

خُب دوستان،تحلیلها و نقدها و بررسی هایی که تا گفتار دهم ادامه داشته بنا براین است تا به همین گفتار خاتمه داد شود. این نقد و بررسی ها هرگز از روی عناد و تخریب صاحب سخن و نظر دهنده نبوده چرا که کار دوست نقد و گله کردن است و بر خلاف کار دشمن که به جای نشانه روی بر خال مورد نظر، سیبل را نابود می کند تا دیگر خالی و نشانه ای بر روی آن نباشد. اینکه تیر این نقدوبررسی ها تا چقدر به خال مورد نظر اصابت نموده یا به آن نزدیک بوده قضاوت از آن صاحب نظران است و بس.

باز باید گفته آید که راه نجات زبان تالشی نشستن پشت کامپیوتر و فتوا صادر کردن و دیگران را امر ونهی کردن که آقا آنگونه ننویس، اینگونه که من حکمش را صادر میکنم بنویس،نیست. زنده ماندن زبان مادری به گویشگرانش برمی گردد که تا چه اندازه روند تاریخی و شرایط اجتماعی این بستر را برای آنان فراهم می کند تا بتوانند زبان مادری خود را حفظ نمایند. گر خدا توفیق نماید بحث آیین نگارش تالشی را در آینده با عنوان " تالشی را چگونه بنویسیم؟ " دنبال خواهیم کرد.

از کلیه دوستان و خوانندگان که ما را در این ده گفتار همراهی نمودند و گاهاً آمدند مطالب را مورد مطالعه قرار دادند و شاید بخاطر مصلحت هایی از نوشتن نظر پرهیز نمودند از تک تک این عزیزان قدردانی می گردد. دراین 10 گفتار نقدو بررسی بنا همواره براین بوده که حرمت و حقوق نقد شونده محفوظ بماند.به مطالب توجه گردد و نه به نویسنده ی مطلب. بنده نظر خود را ارائه نموده حال هرکسی مختار است در پذیرش آن یا در پذیرش هر نظری دیگر. ما وظیفه نداریم مدعی این باشیم که الفبای تالشی و آیین نگارش آن همینی باید باشد که ما می گوییم. ما را در این گردونه هیچ ادعایی در سر نباشد نه برای خوشایند جمعی و نه برای تخریب و از سر راه برداشتن کسی. این افتخار را همیشه داشته و داریم  که به وجدان خود وابسته بوده باشیم و خوشبختانه هستیم. مقصود از این چندگفتارِ نقد و بررسی،شمشیر از رو بستن در تخاصم با شخص خاص یا مجموعه ای که درسایتها و وبلاگهایشان طرحها و نظراتی درباب آئین و چگونگی نگارش زبان تالشی داشته اند و دارند نبوده است. بلکه باب گفتمانی  را برای شنیدن و گفتن باز نمودن و نه ازباب کوبیدن و تخریب و طرد نمودن و از صحنه فرهنگ تالش خارج کردن،چشم وگوش و دهانی را بستن و قلمی را شکستن که ما را نه مقصود آن و نه داشتن آن درتوان و نه نیّتی برای کسب نان، که برعکس آن، مقصود در یک تصادم دائمی باهم در اندیشیدن بود. نیز فرسایش قلمی را درصفحه نگارش بسان رانش سخنی از ره صدق بر زبان تالشی بی آلایش که درآن نه از برآشفتن خبری و نه از شوریدن اثری.

تادرودی دیگر بدرود. شاگرد کوچک شما: نعمتی کرفکوهی